काय, किती व का घ्यावे ? आयुर्वेदानुसार शंका समाधान
फलवर्ग
फळे ( Fruits ) भाग 19
फळांविषयी माहिती घेत असलेल्या लेखमालेमध्ये आपण पुढील विषय जाणून घेऊ.
खजूर –
खजुराला डेटपाम असेही म्हटले जाते. खजुराच्या प्रकारातील पिंड खजूर जास्त प्रमाणात वापरला जातो. छुहारा नावाचा प्रकार गुणांच्या दृष्टीने जास्त चांगला समजला जातो. या फळाचा मगज व बी असे दोन्हीही औषधात वापरतात.
खजूर फळाचा मगज – हा अत्यंत पुष्टीकर असा असतो. आतड्यांना बल देण्यासाठी या फळाचा वापर होतो. ३-४ खजूर व १ चमचा तूप असे मिश्रण सुंठ किंवा १ मिरे यांच्या बरोबर पहाटे किंवा सकाळी खावे, यामुळे आतड्यांची शोषण क्षमता वाढून तब्बेत सुधारण्यास मदत होते. हा प्रयोग विशेषतः अनश्यापोटी करावा. मलबद्धतेचा त्रासही कमी होण्यास मदत होते.
खजूर फळाचा मगज हा मांसधातुवरही उत्तम काम करतो. मांस पेशी शिथिल झाल्या असतील तर खजुराचा वापर करण्याने अवश्य लाभ दिसून येतो. पोटाचे स्नायू शिथिल होऊन जेव्हा आतडे बाहेर येऊ लागते, खाली उतरू लागते ( या परिस्थितीला आन्त्रजवृद्धी किंवा हर्निया असे म्हणतात.) तेव्हा खजूर या फळाचा पोटातून खाण्याने व बाहेरून कल्क / चटणी करून लेप करण्याने उपयोग होतो. ( तज्ञ वैद्याचे मार्गदर्शन आवश्यक).
खजूर याचा उपयोग विबंध ( मलबद्धता ) व द्रवमल ( जुलाब ) या दोन्हींवर उत्तम प्रकारे होतो. जुनाट व्रण, मुक्का मार यांच्या ठिकाणी असणारा ठणका, सूज ही खजुराच्या कल्काचा लेप लावल्याने किंवा पोल्टीस बांधल्याने कमी होतो. स्त्रियांमध्ये रक्त कमी असल्याने पाळी बरोबर येत नसल्यास खजुराच्या सेवनाने विशेष लाभ होतो.
लहान मुलांना दात येण्याच्या वेळी खारीक द्यावी यामुळे हिरड्या शिवशिवणे कमी होऊन दंतोत्पत्ती सुलभ होते.
लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत मांस धातू वाढवण्यासाठी खजूर फार उपयोगी पडते.
हृदयाची आग होणे, छातीत धडधडणे, चक्कर येणे, जास्त प्रमाणात तहान लागणे या तक्रारींमध्ये खजुराचा वापर केल्यास उपशय मिळतो.
सावधानता –
खजुराचा वापर जास्ती जुलाब होत असताना वैद्याच्या सल्ल्यानेच करावा.
तसेच भूक लागलेली नसताना खजूर सेवन करू नये.
खजुराचे बी –
खजुराचे बी कुटून रात्रभर पाण्यात भिजवून ठेवल्यास व सकाळी घेतल्यास शरीरातील उष्णता कमी होण्यास मदत होते.
घामोळ्यांवर बी उगाळून लेप लावल्यास बरे वाटते.
खजुराचे बी उगाळून त्याचा लेप डोळ्यांच्या भोवती केल्याने डोळ्यांना थंडावा मिळतो.
–क्रमशः
– वैद्य आनंद कुलकर्णी M.D. (Med. Ayu),
CYEd, DYA, MA (Sanskrit)
अमृता आयुर्वेद पंचकर्म सेंटर, नागेश टॉवर, हरिनिवास, ठाणे प. मो. 9869105594
For more ………
Old articles about vegetables and fruits available
please see the articles on www.amrutaayurved.in
For Consultation with Expert Doctor of Amruta Ayurved Panchakarma Center
Contact – 9869105594
For more informative articles and details, please see the articles on www.amrutaayurved.in
All Type of Ayurveda treatments, Panchakarma are available at Amruta Ayurved Panchkarma Center, Thane, Mumbai, India. Mob – 9869105594
For more informative Ayurveda articles –